BY Mehmet Cömert / BRÜKSEL
DÜŞÜNCE GÜCÜYLE HAREKET: FELÇLİ BİR BİREY ROBOT KOL SAYESİNDE NESNELERİ KONTROL EDİYOR
Felç nedeniyle uzun yıllardır hareket edemeyen bir birey, yalnızca zihninde canlandırarak nesneleri kavrayıp taşıyabiliyor.
Kaliforniya Üniversitesi San Francisco’daki (UCSF) bilim insanları tarafından geliştirilen beyin-bilgisayar arayüzü (BCI) sayesinde, bu kişi düşünce gücünü kullanarak bir robot kolu kontrol etmeyi başardı. Bu gelişme, yalnızca nörolojik hastalıkları olan bireyler için değil, beyin-makine arayüzlerinin geleceği açısından da büyük bir atılım olarak görülüyor.
FELÇLİ BİREYLER İÇİN DEVRİM NİTELİĞİNDE BİR TEKNOLOJİ
İnsan beyninde, hareketleri yöneten bölge motor korteks olarak bilinir. Bir kişi bir hareket yapmayı düşündüğünde, bu korteks kaslara sinyal göndererek hareketin gerçekleşmesini sağlar. Ancak felçli bireylerde bu sinyaller kaslara ulaşamaz ve dolayısıyla fiziksel bir hareket meydana gelmez.
BCI teknolojisi tam da bu noktada devreye giriyor. Beynin hareket etme niyetini koruduğu ancak vücudun tepki veremediği durumlarda, doğrudan beyin aktivitelerini okuyarak bunları dış dünyaya aktaran bir sistem geliştirilmiş durumda. Yapay zeka destekli bu sistem, hastanın düşüncelerini analiz ederek hareket sinyallerini bir bilgisayara iletiyor ve buradan robot kola yönlendiriyor.
Bu teknolojinin sunduğu en büyük avantajlardan biri, felçli bireylerin yalnızca düşünerek çevreleriyle yeniden etkileşime girebilmesi. Deneylere katılan birey, basit nesneleri kaldırarak yer değiştirebiliyor, dolap açabiliyor ve hatta bir fincanı musluğun altına koyabiliyor.
YAPAY ZEKA VE BEYİN-MAKİNE ARAYÜZLERİNİN GELİŞİMİ
BCI (Brain-Computer Interface – Beyin-Bilgisayar Arayüzü) teknolojisinin en önemli bileşenlerinden biri, yapay zeka algoritmalarının kullanımıdır.
Geleneksel beyin-makine arayüzleri genellikle birkaç gün boyunca çalışabiliyor, ancak beynin zaman içindeki değişkenliği nedeniyle yeniden kalibrasyon gerektiriyordu. Kalibrasyon, bir ölçüm cihazının veya sisteminin doğruluğunu sağlamak için yapılan ayarlama ve doğrulama işlemidir. Ölçüm hatalarını en aza indirmek ve güvenilir sonuçlar elde etmek için gereklidir. Bu yeni sistemin farkı ise beyin aktivitelerindeki küçük değişimlere otomatik olarak uyum sağlayabilmesidir.
San Francisco’daki Kaliforniya Üniversitesi’nden Nöroloji Profesörü Dr. Karunesh Ganguly ve ekibi, katılımcının beyin dalgalarını sürekli olarak analiz eden ve bu sinyallerin zaman içindeki değişikliklerini öğrenebilen bir yapay zeka modeli geliştirdi. Bu model, kişinin gün içinde farklı zamanlarda yaptığı düşünsel hareketlerin nasıl değiştiğini takip ederek, sistemin her an en doğru şekilde çalışmasını sağladı.
Bu sayede sistem 7 ay boyunca kesintisiz çalışabildi. Daha önceki beyin-bilgisayar arayüzlerinin çoğu, yalnızca birkaç gün sonra tekrar ayarlanmak zorundaydı. Yeni model, insan beyninin esnek yapısını öğrenerek sistemin kullanım süresini önemli ölçüde uzatmayı başardı.
BCI TEKNOLOJİSİ GELECEKTE NERELERE EVRİLEBİLİR?
Beyin-bilgisayar arayüzlerinin kullanım alanları, yalnızca felçli bireylerin hareketlerini geri kazandırmakla sınırlı değil. Bu sistemler gelecekte pek çok farklı alanda kullanılabilir:
Tamamen düşünce gücüyle çalışan protezler: Felçli bireyler veya amputasyon geçirmiş kişiler, düşünerek protezlerini kontrol edebilir.
Beyinle kontrol edilen akıllı ev sistemleri: Hareket edemeyen bireyler, yalnızca düşünce gücüyle ışıkları açıp kapatabilir, televizyonu kontrol edebilir veya perdeyi çekebilir.
Bilgisayar ve yazılım kontrollü sistemler: Klavye ve fare kullanmadan, yalnızca düşünerek bir bilgisayarda yazı yazmak veya bir cihazı yönetmek mümkün olabilir.
Robotik rehabilitasyon: Fiziksel tedavi süreçlerinde BCI destekli robotik sistemler, hastaların kaslarını yeniden harekete geçirmelerine yardımcı olabilir.
Gelecekte, BCI sistemlerinin beyin aktivitelerini daha ayrıntılı analiz edebilecek seviyeye gelmesiyle birlikte, bu teknolojinin felçli bireyler için yalnızca bir destek aracı olmaktan çıkıp, tamamen bağımsız bir yaşam sürmelerini sağlayacak bir teknolojiye dönüşmesi bekleniyor.
ETİK VE GÜVENLİK BOYUTU
Beyin-makine arayüzlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte, bu teknolojilerin etik boyutu ve güvenliği de önemli bir tartışma konusu haline geliyor. Beyinden doğrudan veri okunabilmesi, kişisel gizlilik açısından büyük soru işaretleri yaratıyor. BCI sistemlerinin güvenliğinin sağlanması ve bireylerin beyin aktivitelerinin izinsiz şekilde analiz edilmemesi için sıkı yasal düzenlemeler gerekiyor.
Ayrıca, yapay zeka tabanlı BCI sistemlerinin nasıl evrileceği, gelecekte insan-makine etkileşiminin sınırlarını nasıl belirleyeceğimiz konusunda önemli sorular ortaya çıkarıyor. Eğer bir gün insanlar sadece düşünerek makineleri yönetebilecek seviyeye gelirse, bu teknolojinin nasıl kullanılacağına dair etik kuralların netleşmesi büyük önem taşıyacak.
SONUÇ: FELÇLİ BİREYLER İÇİN YENİ BİR UMUT
UCSF araştırmacılarının geliştirdiği bu yeni BCI teknolojisi, felçli bireylerin yeniden hareket kabiliyeti kazanmasına yönelik en önemli adımlardan biri olarak değerlendiriliyor.
Düşünce gücüyle robot kolları veya protezleri hareket ettirebilmek, yalnızca tıbbi bir yenilik değil, aynı zamanda insanların fiziksel engellerini aşabilmesine olanak tanıyan bir devrim niteliğinde.
Nörolog Karunesh Ganguly, “Artık sistemin nasıl çalışması gerektiğini anladık ve onu daha işlevsel hale getirebiliriz,” diyerek teknolojinin yakında ev ortamlarında test edileceğini ve felçli bireylerin bağımsız bir yaşam sürdürebilmeleri için önemli bir adım atıldığını belirtiyor.
Gelecekte, BCI sistemlerinin daha da gelişmesiyle birlikte, felç veya kas hastalıkları nedeniyle hareket kabiliyetini kaybeden milyonlarca insan için yeni bir umut ışığı doğabilir.
Kaynak:
“Paralyzed man moves robotic arm with his thoughts” – University of California – San Francisco (via EurekAlert)
